Al langer verschijnen er berichten in de media over stijgende zorguitgaven en krimpende personeelsinzet. Nu luidt ook de SER, de Sociaal-Economische Raad, de noodklok. In de verkenning ‘Zorg voor de toekomst’ pakken donkere wolken zich samen boven het zorglandschap. In twintig jaar tijd verdubbelen de zorgkosten. De vergrijzing van de bevolking vraagt over dezelfde periode nog eens 50% meer zorgmedewerkers: er zijn tot 2040 700.000 extra werknemers nodig. Waar die extra handen vandaan kunnen komen? Misschien wel van medewerkers uit een sector die nu al dagelijks in de sector te vinden is: de schoonmaak.

Het kabinet heeft de SER twee jaar terug opdracht gegeven voor het onderzoek. Doelstelling is om meer inzicht te krijgen in de betaalbaarheid van de zorgkosten op de lange termijn. Hoewel het onderzoek begin 2020 is afgerond, toont de huidige coronacrisis ondubbelzinnig aan hoe groot het capaciteitsprobleem is in de sector. Dat roept de vraag op, stelt de SER, ‘of vanwege de sterk groeiende behoefte aan zorg de komende decennia zorg van goede kwaliteit voor iedereen beschikbaar zal kunnen zijn’.

De crisis heeft iedereen gewezen op de beperkte bufferruimte die nu al in het systeem te vinden is. Dan gaat het over de voorraden aan materialen en de capaciteit van ziekenhuizen, maar vooral over de beperkte inzet van mensen. Beelden van overbezette zorgmedewerkers die amper tot rust kwamen domineerden de laatste weken het nieuws. Zonder goed beleid kan dat beeld weleens structureel worden voor de komende jaren, laat de SER-verkenning zien.

2022: tekort van 80.000 medewerkers

Ondanks veelbelovende initiatieven op het gebied van e-health blijft de zorg een arbeidsintensieve sector. Uit de verkenning: ‘Tijd en aandacht voor de patiënt zijn een wezenlijk onderdeel van het ‘product’ zorg. Het is daardoor niet mogelijk en in veel gevallen ook niet wenselijk om mensen in de zorg te vervangen door technologie of om de productiviteit van zorgpersoneel te verhogen met ‘stopwatchzorg’.’



De vraag is waar zorginstellingen die extra medewerkers vandaan halen. Nu al kampen verschillende zorgsectoren met personeelstekorten. De SER rekent voor het jaar 2022 op een tekort van 80.000 zorgmedewerkers (van wie driekwart in de verpleging, verzorging en thuiszorg). In 2040, als het aandeel 65-plussers is gegroeid van 3,1 naar 4,8 miljoen en het aantal 80-plussers bijna is verdrievoudigd van 0,7 naar 2 miljoen, bedraagt het tekort op de personeelsbalans 700.000. Terwijl nu één op de zeven mensen in de zorg werkt, is dat aandeel straks één op de vier. ‘Zonder aanvullend beleid brengt het bovenstaande beeld van de prognoses grote zorgen met zich mee.’

Oplossingen

Oplossingen om die situatie structureel te verbeteren is het sturen op ‘zinnige zorg’ en ‘gepast gebruik’: zorg alleen daar inzetten waar het nodig en effectief is. Preventie, gericht op het voorkomen of uitstellen van ziekte of verzorging, is een andere optie die de SER noemt, met name bij de jongere generaties. Ook digitale zorg moet de efficiency in het zorgproces verhogen. Dat verlicht op termijn de druk op zorgpersoneel iets, maar levert nog geen groot aandeel in het verhogen van de zorgcapaciteit.

Herschikking van taken

Arbeidsmarktprogramma’s om meer mensen te werven voor de zorg zijn er wel degelijk. Waar de samenstellers van het rapport echter opvallend genoeg aan voorbijgaan, is een mogelijke herschikking van taken in verzorgingshuizen. Eerste ervaringen in een aantal zorginstellingen hebben al veel extra personele capaciteit opgeleverd. Dat is georganiseerd door niet-zorggerelateerde taken af te stoten.



Dat zijn met name taken die een zorgprofessional nu onevenredig veel tijd kosten, en die niet of nauwelijks medische expertise of een medische achtergrond vragen. Die taken kunnen ook worden gedaan door andere, niet voor de zorg gekwalificeerde medewerkers die in de arbeidsmarkt in grotere getale beschikbaar zijn. Voorbeelden van die taken zijn er te over in een gemiddelde zorginstelling. Medisch geschoolde professionals zijn nu bijvoorbeeld huiskamer- of zorgondersteuner of fungeren als facility host. Ook zijn zorgmedewerkers veel tijd kwijt aan taken die geen medische expertise vragen zoals bedden afhalen en opmaken, dienstkleding inhangen, wasgoedrondes lopen of gordijnen wisselen.

‘Voor de hand liggend initiatief’

Het overnemen van niet zorggerelateerde taken is in de markt al opgepakt door een van de grotere dienstverleners in de sector, Gom Zorg. ‘Achteraf kun je stellen dat het initiatief eigenlijk altijd al voor de hand lag’, zegt Simone van de Velde, directeur van de business unit. ‘Met onze schoonmaakmedewerkers zijn we al actief in zorginstellingen. Vaak gaat het om jarenlange relaties met opdrachtgevers. Zorgmedewerkers kennen daardoor onze medewerkers. Het gebeurde al incidenteel dat onze medewerkers bijsprongen met het serveren van een kopje koffie of het opruimen na een ongelukje op de vloer.’

‘Samen’

Dat heeft geleid tot de introductie van ‘Samen’, dat ondersteuning biedt op de terreinen welzijn, facilitair en techniek. Met Samen beperkt Gom Zorg zich overigens tot de care-sector, niet de cure-kant. Een belangrijke overweging voor opdrachtgevers om het concept te omarmen is gelegen in de achtergrond van de Samen-medewerkers. Gom Zorg maakt daarvoor gebruik van medewerkers die al langer werkzaam zijn in zorginstellingen en er daardoor affiniteit mee hebben. Zij krijgen intern een aanvullende opleiding om goed voorbereid te zijn op hun taken.



Ook financieel biedt de inzet van een andere categorie medewerkers voordelen. Gom Zorg betaalt Samen-medewerkers weliswaar een hoger salaris, maar dat staat nog altijd niet in verhouding tot de kosten van een gemiddelde zorgprofessional. Daarmee lijkt herschikking van taken een van de meest kansrijke opties om de zorginzet futureproof te maken. Het wachten is nog op de wake-up call bij zorginstellingen die constateren dat het werk langzaam maar zeker hun mensen boven het hoofd groeit.

_________________________________________________________________

Samen besparen op de kosten?

Wat kan een zorginstelling besparen door het werk van een ‘eigen’ medewerker deels te laten overnemen door een medewerker van Gom Zorg? Vraag hieronder de factsheet aan met voorbeeldcalculatie, die een goed inzicht geeft in de bespaarpotentie van Samen.