Vervuiling op school te lijf met psychologie
‘Eerst effe afvalshoppen in de kantine!’
Zwerfvuil is een probleem in veel kantines van onderwijsinstellingen. Studenten op mbo’s, hogescholen en universiteiten nemen het niet altijd nauw met netheid en hygiëne. Frustrerend voor facilitair managers en schoonmaakbedrijven. Als ook de zoveelste postercampagne en extra opruimrondes geen effect sorteren, geven veel scholen de strijd op. Maar misschien komt de oplossing wel uit een onverwachte hoek: de psychologie. Schoonmaakbedrijf Gom doet op de hoofdlocatie van mbo-onderwijsinstelling Zadkine de proef op de som.
Het gebouw aan het Benthemplein in Rotterdam oogt als de ideale testlocatie voor het experiment. Het is verreweg de grootste locatie van Zadkine, waar ruim 16.000 studenten staan ingeschreven. Met name tijdens de piekuren is de vervuiling in de kantine duidelijk zichtbaar. Tafels worden plakkerig, blikjes en zakjes blijven achter, restanten brood worden wel erg gemakkelijk achtergelaten. ‘Studenten vertikken het vaak om afval weg te gooien in de kantine’, zegt facilitair manager Martin Overes, die als docent facilitaire dienstverlening (één dag in de week) de doelgroep als geen ander kent. ‘Schoon is bij hen niet sexy. Het is ook een stukje status, je troep niet weggooien. En bij McDonalds zien ze dat er continu iemand rond loopt om afval van de tafels weg te halen. We hebben het weleens geprobeerd met posters met kreten erop. Maar gedrag beïnvloedt je niet met een poster.’
‘Ze zoeken het maar uit’
Richard Phillip de Vries van onderzoeksbureau Urban Senses gespecialiseerd in gedragsbeïnvloeding, herkent zijn constatering. ‘We hebben 31 enquêtes gehouden. Daaruit bleek dat studenten vergeten afval weg te gooien of de afvalbak staat te ver. Het is gemakzucht. Ze zijn niet thuis, het voelt niet als hun eigen omgeving én het wordt toch wel opgeruimd. Het is de mentaliteit van ‘ze zoeken het maar uit’. Studenten voelen zich geen eigenaar van de kantine. Maar ze ergeren zich wel als hun tas vastplakt aan de tafel of als er geen ruimte is om te zitten door tafels bezaaid met afval. Er zijn ook praktische zaken. Deksels van afvalbakken zijn vaak te vies om aan te raken. De bakken zijn bovendien vaak grijs en vallen weg in de omgeving.’
Speelautomaat
Tijdens een kennissessie van Gom Onderwijs oppert Overes het idee om ‘een bak te ontwikkelen die als een speelautomaat prijzen uitdeelt. Vooral dat spelelement is belangrijk.’ De Vries gaat ermee aan de slag. Het resultaat staat sinds 31 januari in de kantine aan het Benthemplein: de Trash Roulette, het schoolvoorbeeld van gamification. Het is een interactieve afvalbak met sensoren die registreren als er afval in wordt gedeponeerd. De trendy vormgegeven bak is zo afgesteld dat er een aantal malen per dag een prijs valt: een blikje drinken, een broodje of een andere prijs. Via een ticket dat realtime wordt uitgeprint kan de ‘winnaar’ de prijs direct verzilveren. Tegelijkertijd klinkt er muziek en zijn er lichteffecten te zien. Ook als het systeem geen prijs ‘uitkeert’ is er een psychologische beloning doordat de bak reageert. De trap naar de kantine is voorzien van teksten die studenten moeten motiveren. Dit zijn kreten die de studenten zelf hebben bedacht zoals ‘Wat vind jij ervan als er döner aan je tas plakt? en ‘Wij hebben afval weggooien leuk gemaakt’. Bovenaan de trap ligt een vloerkleed met de tekst ‘welkom in onze kantine’. Bestaande afvalbakken kregen een makeover en triggeren studenten met teksten erop als ‘feed me’ en ‘try me’. Of het allemaal helpt? De eerste signalen zijn positief. Studenten in de lift van de school stoppen op de kantineverdieping. ‘Eerst effe afvalshoppen in de kantine’ klinkt het opeens.
Actueel thema
Mieke Sprinkhuizen is als senior accountmanager van Gom Onderwijs nauw betrokken bij het experiment. ‘Het is een actueel thema in onderwijsland: hoe kan een student een positieve bijdrage leveren aan een school die schoon, heel en veilig is? Dat houdt onze opdrachtgevers en ons bezig: het heeft effect op onze business. Tegelijkertijd is er ook een cultuuraspect. Als de policy is dat er niet mag worden gegeten tijdens de lessen of colleges maar het wordt wel toegestaan, dan is het hek van de dam. Als je niet oppast wordt het probleem steeds groter. Daarom hebben we besloten het anders aan te pakken en te experimenteren met deze interactieve prullenbak. We willen dit soort experimenten overigens ook breder trekken waarbij meerdere opdrachtgevers tegelijkertijd betrokken zijn. Zo willen we met elkaar een learning community vormen en daadwerkelijk het verschil maken voor een onderwijsomgeving die schoon, heel en veilig is.’
Dit artikel is gepubliceerd in de maart drukeditie van School Facilities.
Meer weten over gedragsbeïnvloeding in het onderwijs? Klik op onderstaande knop:
