Goede samenwerking tussen schoonmaak en infectiepreventie van groot belang
Het schoonmaken van een zorginstelling of ziekenhuis is een vak apart. Zo moet er rekening gehouden worden met kwetsbare patiënten en zorgt de relatie tussen schoonmaak en infectiepreventie nog wel eens voor verschillende ideeën. Bij Gom Zorg weten ze hier alles van. Zij verzorgen de schoonmaak van de Radiotherapiegroep in Deventer, waar ze, dankzij een goede samenwerking, op één lijn zitten met infectiepreventie. Hoe dit zich uit in de praktijk? Gom maakt gebruik van probiotische reinigingsmiddelen bij de Radiotherapiegroep, wat ongekend is in ziekenhuizen: “Zodra infectiepreventiemedewerkers het woord bacteriën horen, houden ze de boot al af.”
De Radiotherapiegroep in Deventer is een bestralingscentrum voor mensen die kanker hebben. “Als je kanker hebt, dan kun je bijvoorbeeld geopereerd worden, chemotherapie krijgen of bestraald worden. Dat laatste doen we hier. Wij zijn een zelfstandig instituut en hebben ook vestigingen in Ede en Arnhem. In Apeldoorn komt ook een locatie,” vertelt Kristel van Dijck, communicatie adviseur bij de Radiotherapiegroep. Een groot verschil met het naastgelegen Deventer Ziekenhuis, is dat patiënten hier niet worden opgenomen. Na de laatste bestralingen van die dag, meestal rond half zes ’s middags, sluiten de deuren van de zorginstelling.
Radiotherapiegroep en Deventer Ziekenhuis
De Radiotherapiegroep heeft dus te maken met enorm kwetsbare patiënten en dat heeft gevolgen voor de schoonmaak. Gom Zorg, de aparte business unit van Gom die gespecialiseerd is in de schoonmaak van ziekenhuizen en zorginstellingen, verzorgt de schoonmaak bij zowel de Radiotherapiegroep in Deventer als bij het naastgelegen Deventer Ziekenhuis. “De gebouwen van de Radiotherapiegroep en het ziekenhuis zijn gelijktijdig gebouwd. Met een aantal onderhoudscontracten liften wij mee met het ziekenhuis, ook op het gebied van schoonmaak. Het contract is wel volledig in ons eigen beheer. Zo doen wij zelf de controles en dragen wij zelf alle verantwoordelijkheid voor de schoonmaak”, vertelt Jos Vaessen, medewerker facilitaire dienst bij de Radiotherapiegroep Deventer.
Protocollen op maat
Henny Stoelhorst, klantmanager van Gom Zorg bij zowel het ziekenhuis als bij de Radiotherapiegroep, merkt op dat er op het gebied van schoonmaak ook een aantal overeenkomsten bestaan tussen de twee instellingen. “Een aantal van de protocollen en normen die in het ziekenhuis gelden, gelden hier ook. Zo wordt alle werkkleding dagelijks door een externe partij gewassen: de schoonmaakmedewerkers mogen niks mee naar huis nemen. De kleding wordt dan op hoge temperaturen gewassen om alle bacteriën te doden. Dat geldt trouwens ook voor bijvoorbeeld alle schoonmaakdoeken. Dus op het gebied van protocollen lift de Radiotherapiegroep deels mee met het ziekenhuis, maar we proberen ze ook zo specifiek mogelijk voor deze locatie te maken. Absoluut niet alles is hetzelfde. Zo werken we in het ziekenhuis bij de toiletgroepen met aftekenlijsten. Hier niet.” Vaessen legt uit: “Nee. Volgens ons voegt het aftekenen van zo’n kaart niks toe. Het zegt niks over de reinheid van het toilet. Wij weten van elkaar dat we onze rondes lopen en kunnen elkaar daarop vertrouwen. Daar heb je geen aftekenlijst voor nodig. Want dan kun je ook aftekenen om het aftekenen.”
Specialistische apparatuur
Vanuit Gom Zorg werken er dagelijks vier schoonmaakmedewerkers bij de Radiotherapiegroep. Eén medewerker zorgt er gedurende de dag voor dat de toiletten op orde zijn en maakt de kantoren aan kant. De andere drie beginnen om vijf uur, als de behandelingen op hun einde lopen. Dan beginnen ze met de schoonmaak van toegankelijke ruimtes, zoals de wachtkamer, en gaan daarna door naar de specialistische ruimten. Ook alle röntgenapparatuur moet schoongemaakt worden en stofvrij zijn. De schoonmaakmedewerkers lopen daarbij geen enkel gevaar door stralingen, want er wordt alleen schoongemaakt als de apparatuur volledig uitgeschakeld is. Stoelhorst: “De medewerkers weten precies waar ze wel en niet aan mogen komen. Wij doen ook niet aan job rotation. Er werken hier alleen vaste medewerkers. Dat is niet alleen goed voor de efficiency, maar daardoor hebben ze ook enorm veel kennis over de locatie waar ze schoonmaken.” En dat leidt weer tot vertrouwen vanuit de opdrachtgever. “Het is super fijn dat hier altijd vaste mensen werken. Die kan je vertrouwen en met een gerust hart bij de apparatuur laten werken”, vertelt Vaessen.
Empathisch vermogen
Of iedereen dit werk kan doen? Nee, is het overduidelijke antwoord. “Ten eerste moet je natuurlijk een relevante opleiding afgerond hebben. Schoonmaken in ziekenhuizen of zorginstellingen is heel anders dan schoonmaken op bijvoorbeeld scholen of kantoren. Je hebt te maken met allerlei protocollen en regels. Ten tweede moet je echt beschikken over empathisch vermogen, want je komt natuurlijk ook in contact met patiënten”, legt Stoelhorst uit. Vaessen haakt daarop in: “Je merkt dat medewerkers best snel een band opbouwen met de patiënten. Dat is niet zo gek, want je hebt veel contact met de patiënt en sommige patiënten komen hier gedurende een paar weken dagelijks. Dan ga je vanzelf met ze meeleven.” Het werk is dus niet alleen fysiek zwaar, maar ook emotioneel. Vandaar dat Stoelhorst probeert zijn mensen te selecteren op empathisch vermogen, “maar op dit moment vraagt dat behoorlijke inspanning. De arbeidsmarkt staat enorm onder druk.”
Ingewikkelde relatie
Eén van de factoren die schoonmaken in een ziekenhuis lastig maakt? Infectiepreventie. Stoelhorst: “De relatie tussen de schoonmaak en de afdeling infectiepreventie is vaak erg ingewikkeld. Het ligt er echt aan of degene aan de andere kant van de tafel innovatief wil denken. Vaak onderbouwen ze werkelijk alles met wetenschappelijk onderzoek omdat ze zich willen indekken en geen enkel risico willen lopen. In de meeste ziekenhuizen draait desinfectie maar om één ding: chloor. Terwijl dat een enorme negatieve impact heeft op het milieu en ook nog eens slecht is voor onze mensen. Innovatie is vaak een lastig onderwerp van gesprek. Gelukkig is dat hier anders. Hier proberen we om samen te verbeteren en om samen naar een hoger niveau te komen. Volgens mij is dat ook de enige manier. Dat je als schoonmaak en infectiepreventie altijd samenwerkt en overlegt.”
“Infectiepreventie is hier natuurlijk ook enorm belangrijk. Onlangs hebben we alles aangescherpt en hebben we een nieuwe commissie van zes man opgezet. De leden komen uit verschillende lagen van de organisatie en bekijken elke infectiepreventiekwestie dus vanuit verschillende hoeken. Alles gaat altijd in overleg”, voegt Vaessen daaraan toe.
Probiotische schoonmaakmiddelen
Een van de manieren waarop dat overleg tussen infectiepreventie en schoonmaak bij de Radiotherapiegroep in de praktijk tot uiting komt, is door het gebruik van probiotica. In 2017 maakte Stoelhorst voor het eerst kennis met probiotica bij Chrisal in België. “Probiotische reinigingsmiddelen hebben veel voordelen (zie kader). Zo heb je binnen de zorg te maken met een toenemende resistentie van bacteriën. Dat komt doordat er veel sterke middelen gebruikt worden, zoals chloor, om ze te doden. Daar maken de bacteriën op een gegeven moment een resistentie voor aan. En normaal gesproken staat in het protocol dat schoonmaakmiddelen aan het einde van de dag moeten verdwijnen. De flacons moeten worden leeggemaakt en die worden ontsmet. Met probiotica is dat niet het geval, dat mag 72 uur in de sprayflacons blijven staan.”
Overtuigd van de kracht van probiotica, opperde Stoelhorst bij de Radiotherapiegroep om gebruik te gaan maken van deze reinigingsmiddelen. Vaessen had daar wel oren naar: “Gom heeft goed uitgelegd hoe het werkte en wij wilden het wel proberen. We hebben toen meteen een proef met probiotica gedaan. Op ons na, wist eigenlijk niemand daarvan. De resultaten zijn toen zo goed bevallen bij iedereen, dat we hebben besloten om het in het hele gebouw te gebruiken.”
Doorslag
En dat is opvallend, want gebruik van probiotica in ziekenhuizen komt niet vaak voor. Stoelhorst: “Wij waren heel erg blij dat de Radiotherapiegroep dit wilde inzetten, omdat het bij ziekenhuizen eigenlijk nooit langs de infectiepreventie heen komt. Zodra infectiepreventiemedewerkers het woord bacteriën horen, houden ze de boot al af. Daar willen ze niks mee te maken hebben. Dat komt ook doordat er nog niet veel Nederlands wetenschappelijk onderzoek naar gedaan is. Maar ik verwacht dat het binnenkort wel zijn intrede zal maken. In het Deventer Ziekenhuis mogen we het inmiddels ook in de openbare en personeelsruimten gebruiken. In de patiëntenkamers is het nog wel een stap te ver.”
In de meeste ziekenhuizen maken strikte protocollen en traditionelere infectiepreventie het werk van de schoonmaak een stuk lastiger. Bij de Radiotherapiegroep wordt daarentegen nauw samengewerkt en overlegd, waardoor ruimte ontstaat voor nieuwe initiatieven die beide partijen gelukkig stemmen. Dat gecombineerd met wederzijds vertrouwen lijkt de gouden sleutel voor succesvolle schoonmaak in ziekenhuizen.
Voordelen probiotica
Volgens Stoelhorst heeft het gebruik van probiotica tal van voordelen, namelijk:
- Je hoeft minder gebruik te maken van zware middelen als chloor.
- De ontwikkeling van resistentie bij bacteriën neemt af.
- Probiotica is niet schadelijk voor de medewerkers in tegenstelling tot bijvoorbeeld chloor.
- Het is ook niet schadelijk voor het milieu, chloor wel.
- De toegevoegde goede bacteriën vallen in kiertjes, voegen en naden.
- Je hoeft niet meer hard te schrobben: de bacteriën doen het werk.
- De geurbeleving op toiletten verbetert aanzienlijk.
- De goede bacteriën doen 72 uur lang hun werk, ook als de schoonmakers al naar huis zijn.
- De middelen hoeven niet aan het einde van de dag weggegooid te worden, maar mogen 72 uur blijven staan.
Hoe werken probiotische schoonmaakmiddelen?
“In de reinigingsmiddelen zijn vijf soorten goede bacteriën toegevoegd. Die gaan aan het werk zodra ze in aanraking komen met zuurstof. Die bacteriën komen dan overal terecht, ook in kiertjes en naden, en maken vervolgens enzymen aan. Die enzymen pakken het biofilm aan, het eten van de ziekmakende bacteriën. Doordat probiotica alle organische vervuiling wegwerken, ontstaat er een goede microflora met een sterk verlaagd risico op ziektekiemen”, legt Stoelhorst uit.
